Soms overtreft de werkelijkheid de fictie. Je kunt dat perfect zeggen over het levensverhaal van Alberto Santos-Dumont (1873-1932), de Braziliaan die de annalen is ingegaan als 'de eerste mens die door de wolken kon navigeren'. Arthur Japin (°1956) plaatst de geschiedenis van de man centraal in zijn nieuwe roman, De gevleugelde.

Met zijn broers groeit Alberto Santos-Dumont op in het hart van het oerwoud, in een villa die niet zou misstaan aan de Côte d'Azur. Terwijl zijn vader de jungle te lijf gaat en een winstgevende koffieonderneming opricht, doet zijn moeder het oude Portugal in de chique salons van het huis herleven. Het motto van vader en moeder Santos-Dumont luidt: 'Neem de wereld niet zoals hij is, maar bewerk hem tot wat hij zou moeten zijn.'

Met vernuft en wilskracht, zo leert de jongen, valt de wereld volledig te herscheppen. De romans van Jules Verne, die in luxueuze uitvoeringen vanuit Europa overkomen, wakkeren zijn verbeelding en creativiteit aan. Hij is nog maar een kind als hij zijn moeder en voedster verrast met een zelf ontworpen luchtballon.

Arthur Japin lardeert het verhaal met historische feiten en laat zien hoe Alberto zich ontpopt als een succesvol luchtvaarder en een van de meest aanzienlijke figuren van het Parijs van de belle époque.

Vliegen is voor Alberto niet alleen een technische uitdaging, het is ook letterlijk een vlucht. Door zijn (te) sterk ontwikkeld empathisch vermogen ervaart hij het leven tussen de mensen als beklemmend. In de lucht voelt hij zich beter in zijn element. Japin schrijft: 'Zo heeft hij altijd het meeste van mensen gehouden. Hun zindering te voelen zonder hun zwaarte. Te weten dat die er is, al die energie die ze vragen en opwekken, maar ver genoeg bij hem vandaan om er geen schok van op te lopen.'

Het 'grote' hart van Alberto is een terugkerend element in de roman. Alberto werd steeds gefotografeerd met de mooiste vrouwen van Parijs, maar hij is altijd vrijgezel gebleven. Had hij zijn hart verloren aan zijn mecanicien Albert Chapin? Japin lijkt het te suggereren.

Gemiste kans

Hoewel dit levensverhaal romanesk potentieel op overschot biedt, overtuigt De gevleugelde niet. Dat ligt in de eerste plaats aan de manier waarop Japin vertelt. Je leest over Alberto, maar als personage wordt hij niet invoelbaar. Japin hanteert een alwetende verteller die te veel afstand behoudt en geregeld bespiegelingen op de lezer loslaat die het verhaal stremmen en belerend overkomen.

Het einde lijkt prematuur; over de laatste dertig jaar van Alberto komen we nauwelijks iets te weten. De gevleugelde biedt hooguit een interessante geschiedenis, maar een hoogvlieger is het niet.

Arthur Japin wordt geïnterviewd door Dirk Leyman, om 16 uur in LaRiva

ANNICK VANDORPE ■

Verberg tekst

Historische roman over de Braziliaanse luchtvaartpionier Alberto Santos-Dumont (1873-1932), met als motto dat verbeelding ons vleugels geeft. Hoofdstukken waarin men probeert zijn fysieke hart te behouden als protest tegen het misbruiken van het lichaam voor propagandadoeleinden door dictator Vargas worden afgewisseld met de geschiedenis van de geboorte van de luchtvaart door de excentrieke Alberto. Met een even inventieve ingenieursgeest als zijn vader en geïnspireerd door de boeken van Jules Verne wil Alberto wereldvrede brengen door het ontwerpen van grensoverschrijdende ‘vlieg-tuigen’. In Parijs wordt hij samen met zijn mecanicien en minnaar Albert Chapin wereldberoemd, onder meer door in 1906 de eerste te zijn die een gemotoriseerde vlucht maakt. Dit boek van de bekende Nederlandse schrijver (1956) leest lekker weg, maar is door de critici verdeeld ontvangen, met als terechte kritiek dat een en ander nogal vlak en onuitgewerkt is. Zo komt de hoofdpersoon niet echt tot leven en blijf je het voorwerk nog te veel zien. Met een nawoord van de auteur. Verberg tekst